Avslutning av det eittårige agronomkurset på TombontsoaSidan starten på Tombontsoa jordbruksskule i 1965, har det eittårige agronomkurset vore det viktigaste kurset. Her får ungdom ei solid og god utdanning for å bli bønder. Og som det gjerne også er i Norge at der foreldra har fått si jordbruksutdanning, der vil også borna gå. Dette har vi på landbruksfagskular t.d. Tomb, Gjennestad, Lyngdal, Øya, Øksnevad, Melsom, for å nemne nokre. På Tombontsoa er det i dag mange elevar med foreldre som har gått her før. Desse finn vi igjen ute i landsbyane som driftige bønder som har teke med seg sine kunnskapar frå skulen i sitt arbeid på garden. 

Skuleavslutning

Skuleåret 2022-23 vart avslutta i juli-23. 100 elevar fekk då sine diplomar, signerte av skuleleiinga og synoden, samt staten som også var med og godkjende eksamensoppgåvene.

Avgangselevane samla. Dei beste elevane fekk sine premiar under avslutningsfesten. Foto: Rasoloson Lala.

For skuleåret 2023-24 er det 68 elevar i det eittårige kurset på Tombontsoa. Ein av desse er blind. 50 elevar ligg til grunn for den økonomiske støtta til skulen frå NMS og JV. Så skulen finansierer 18 elevar ekstra av eigne pengar dette året. Nokre av elevane bur nå utanfor skulen, men dei fleste bur på internatet. I dette kurset er halvparten av opplæringa praksis ute i jordbruket, fjøset, grisehuset og hønehuset. Grupper på 6 elevar har då med seg ein lærar. I denne samanheng kan det nemnast at staten har teke læreplanane for skulane Tombontsoa og Fihaonana som mal for eigne og andre skular og institusjonar som har landbruksutdanning, der praksiskravet er kome med som ein viktig del av undervisninga.Så gardsbruket på Tombontsoa er ein viktig læringsarena. 

Fanantenana= Håpets gard

Sidan det i fjøset vert mjølka med mjølkemaskinar og faste folk, lærer elevane mjølking med hand på demonstrasjonsgarden Fanantenana=håpets gard. Denne garden vart bygt opp i 1974, og har både kyr, griser og sauer, samt grønsaker og gras på rundt 50 dekar jord. Tombontsoa sin planteskule for oppal av skogstre og frukttre ligg på denne garden. I fjøset står dei to store trekkoksane som vert nytta til pløying og jordarbeiding, og transport av t.d.kraftfor frå mølla til husdyrbruket. I fjøset og grisehuset er det laga renner kor landet renn ut i ein kumme utanfor fjøset, og dette vert nytta både til grønsaker og til grasproduksjonen på denne garden. Denne demonstrasjonsgarden vert som sagt nytta til opplæring av elevar, og tener også som ein modell for korleis dei kan bygge opp sin eigen gard når dei kjem tilbake til sine landsbyar etter endt utdanning.

Ambassadør Gjermund Sæther

Fredag 28. april var ambassadør Gjermund Sæther på besøk på Tombontsoa jordbruksskule i Antsirabe. Han vart ønska velkommen av rektor dr. Rasoloson Lala, og vist rundt på skulen og gardsbruket. 

Støtte frå Norge

Tombontsoa jordbruksskule har gjennom mange år hatt eit nært og godt samarbeid med den norske stat, gjennom NORAD og UD. Derfor er det kjekt at ein slik skule som Tombontsoa kan bli besøkt av personar frå det offentlege Norge, slik som denne gong med den norske ambassadøren for Madagaskar, som nå har sete i Pretoria i Sør-Afrika. Tidlegare var det også ein ambassade i Antananarivo på Madagaskar, men den vart for nokre år sidan lagt ned. Så får vi vone at ambassadørbesøket kan vise igjen med at Den norske stat igjen vil satse på utviklingssamarbeid med institusjonar på Madagaskar, og vere med og hjelpe til at landets befolkning kan kome ut av den fattigdomen som rår i dag.

Ein viktig skule for gassisk landbruk

Tombontsoa jordsbruksskule blir 60 år i 2025, og det vert ei markering av dette når det 60. kullet agronomelevar sluttar av skuleåret. Skulen har vore, saman med Fihaonana jordbruksskule i Vohipeno, blant dei fremste jordbruksskulane i landet. Det seier mykje når staten i sine utlysingstekstar skriv når dei søkjer etter folk for sine prosjekt: « fortrinnsvis elevar som har gått ut frå Tombontsoa».

NRF besetningen på Tombontsoa skriv seg tilbake til 1966, då det vart importert 10 kviger og ein okse frå Norge for å bygge opp ein rein besetning av NRF. 1 kvige døde av heteslag, og ei anna kasta kalven. Dei 8 andre fekk alle kvigekalvar. Difor vart det fort innavl i besetningen. 

Sæd frå Norge

I 1973 vart det importert frosen okseæd til skulen, frå NRF på Hamar, nå Geno. Veterinær Oddmund Filseth, som skulle bygge opp ein stor NRF besetning på NORAD-prosjektet Fifamanor, inseminerte dei første kyrne på Tombontsoa i 1973 med sæd frå Norge. Han lærte opp underteikna til vidare inseminering i besetningen. NRF i Norge ga i mange år gratis sæd til Tombontsoa, og vi fekk også eliteoksar i sendinga. Eksporten til Tombontsoa var den første som Geno gjorde til utlandet. Seinare har mange andre land kome med. 

Vanskeleg drift i koronatida

Samfunnet på Madagaskar vart, som elles i verda, stengd ned mange gonger under koronatida. Dette førte til store vanskar for fjøset på Tombontsoa, sidan dei har levert mjølk i plasposar til butikkar i Antsirabe heilt sidan starten i 1967. Dei produserte og ein del ost denne tida. Men det vart veldig vanskeleg å halde drifta gåande, sidan dei ikkje vart av med produkta. Og mjølkemengda vart dårleg.

Stor utskifting

Styret for skulen nedsette ein kommisjon av fagfolk for å gå gjennom besetningen og finne ut kva som skulle gjerast for å rette på det som ikkje fungerte. Dei gjennomførte fleire tiltak, mellom anna å selje ut dei kyr som ikkje hadde teke seg i rett tid etter kalving, og kyr med defekte jur og andre skavankar. Dette resulterte i ei stor utrensking og førte til ein ny start i fjøset. Nå er det berre dei beste kyrne igjen av dei rundt 40 mjølkekyrne dei hadde.

God kalve- og kvigeforing

Rektor dr. Rasoloson Lala fortalde at dei nå skal satse maksimalt på god kalve- og kvigeforing slik at kvigene kan kome tidleg i brunst og kalve i 22-24 månaders alder. Dette var modellen vi hadde på Tombontsoa på 70 talet då besetningen vart auka til 80 mjølkekyr. Fjøset og kraftformølla ga i den tid store bidrag til drifta av skulen. Nå skal dei jamt og sikkert auke besetningen til det maksimale som bygningar og silotilgang i turketida, tillet.

Kontrakt med Socolait

Dette er den gamle Nestlefabrikken i Antsirabe som har halde stand med innsamling av mjølk hos bøndene sidan 1970 talet for produksjon av konsummjølk, ost og andre mjølkeprodukt. Nå har Tombontsoa inngått ei kontrakt om levering av all mjølk til Socolait. Nå kan dei produsere maksimalt til ein høgare pris enn det dei ville fått ved direkte levering i posar til butikkar i Antsirabe, når ein tek med kostnader til transport og andre utlegg ved ei slik levering. Socolait har og ein avtale med Geno i Norge om levering av frosen oksesæd, som og kjem Tombontsoa til gode. Strategien er nå å bygge opp igjen besetningen og produsere så mykje mjølk som mogeleg.

Tombontsoa har dei siste åra satsa på oppavl av kyllingar til verpehøner. Alle hønehusa dei har, er nå fulle av kyllingar for salg til bøndene i distriktet. 

Import av daggamle kyllingar frå Tyrkia og egg frå Mauritsius

For eitt år sidan importerte dei daggamle kyllingar frå Tyrkia i samarbeid med firmaet Avitech. Transporten gjekk greit, og det var lite dødelighet på kyllingane. Men det var kostbart. Nå importerer dei egg av verpedyr frå Mauritsius, og har klekkinga sjølv i Antananarivo. Det vert billegare, seier rektor Rasoloson Lala.

Rektor meiner det er god forretning for Tombontsoa med denne produksjonen, sidan det er veldig stor etterspørsel etter gode verpedyr. Dette er hybridhøner som ikkje kan nyttast som avlsdyr. Men det er stor etterspørsel etter egg, både i innlandet og elles utover landet. På kystane er det mindre produksjon av egg, så det går bilar frå Antsirabe til austkysten med egg. Sjølv om Fihaonana jordbruksskule sel det dei kan i byane Manakara og Farafangana.